klp.plStosunek głównego bohatera do rewolucji w „Przedwiośniu”
Cezary Baryka z rewolucją spotkał się po raz pierwszy w Baku. Idee rewolucji październikowej wkrótce po wybuchu dotarły do miasta, a władzę przejęli komisarze ludowi. Bohater początkowo był zafascynowany nowym ruchem. Dzięki niej nie musiał chodzić do szkoły, brak było jakichkolwiek zasad, panowała atmosfera wolności i przygody. Jako niedoświadczony młodzieniec niewiele rozumiał z tego, co się wokół niego działo, nie zdawał sobie sprawy, że komuniści posługują się sloganami, że manipulują podburzonym tłumem robotników. Imponowała mu buta agitatorów i siła rewolucyjnych haseł, a także pragnienie budowy lepszego świata.
Fascynacja ideami rewolucyjnymi sprawiła, że Cezary oddalił się od matki, a pani Jadwiga z niepokojem obserwowała, jak jej syn staje się coraz bardziej brutalny, obracając się w świecie samosądów i krwawych egzekucji. Bezmyślnie powtarzał komunistyczne hasła, wierząc w sens dziejowych przemian. Nie zawahał się wydać komunistom rodzinnych kosztowności, które ukrył ojciec. Nie zastanawiał się skąd jego matka w mieście pogrążonym w chaosie czerpie żywność. Dopiero aresztowanie i skazanie do katorżniczej pracy jego matki, jako kara za przygarnięcie wynędzniałych uciekinierek z książęcego rodu sprawiła, że zaczął się zastanawiać. Śmierć matki wstrząsnęła nim, zauważył, że zaręczynowy pierścionek matki zniknął wraz z jej palcem. Zdarzenie to pokazało chłopakowi całe zło i zwierzęcość mechanizmów rewolucyjnych. Zobaczył cenę jaką trzeba zapłacić za rzekomą równość społeczną.
Kolejny silny wstrząs przeżył, gdy pracując przy grzebaniu ciał zobaczył zwłoki pięknej, młodej Ormianki (ofiary tureckich mordów). Zdał sobie sprawę z najciemniejszej strony rewolucji, z faktu, że niesie z sobą cierpienie, bezprawie, zbrodnie i śmierć. Stracił wszelkie złudzenia, choć wrażliwość społeczna na krzywdę, którą wzbudziła w nim rewolucja miała towarzyszyć mu już zawsze.
Po doświadczeniach zdobytych na terenie Związku Radzieckiego młody Baryka miał szansę przyglądać się działalności ruchów rewolucyjnych w młodym państwie polskim. Swoje zastrzeżenia do programu komunistów opierał na obserwacji przebiegu rewolucji w Baku. Negował walkę klas jako źródło i motor społecznych przemian. Nie wierzył by warstwa nędzarzy, których cechowała niska kultura, mogli uzdrowić kraj. Był świadomy, że rewolucja nie przynosi poprawy bytu, a jedynie zubaża społeczeństwo. Teza o zniszczeniu państwowości w imię interesów klasy robotniczej także do niego nie przemawiała. Jedynymi postulatami, które podzielał z rewolucjonistami było pragnienie społecznej równości, przeprowadzenie szybkich reform i walka z ubóstwem.
Autor: 